Giải mã ý nghĩa hoa văn mặt trống đồng Vĩnh Thới (Đồng Tháp)

Tiếp theo có các kiểu hoa văn xuất hiện trên mặt trống đồng:

- Vạch ngắn song song – răng lược (Vành số 1, 4, 6, 8) và đường tròn đồng tâm có chấm giữa, khoảng trống giữa hai đường tròn liên tiếp có 2 chấm nổi nhỏ ở hai bên (Vành số 2, 3,7): các họa tiết này bố trí cân đối, đan xen, hài hòa làm nổi rõ 02 biểu tượng chính thể hiện trên mặt trống đồng: mặt trời và chim Lạc. Một điểm nổi bật trên hoa văn trống đồng Vĩnh Thới (thuộc giai đoạn muộn của nền văn hóa Đông Sơn) là trống đồng có xu hướng giảm dần hoa văn và ngày càng cách điệu. Các hoạ tiết tả cảnh sinh hoạt của người Việt xưa, thuyền chiến hoặc đua thuyền, ngôi nhà mà chúng ta thường bắt gặp trong văn hoá Đông Sơn không còn, chỉ xuất hiện hoa tiết 06 con chim Lạc bay ngược chiều kim đồng hồ. Các hoa văn trang trí răng lược, đường tròn đồng tâm có chấm được sử dụng nhiều hơn, đan cài một cách tinh tế làm nổi bật hoa văn mặt trời và chim Lạc ở khu vực trung tâm. 

- Hoa văn hình chim Lạc (Vành số 5): là vành hoa văn tạo điểm nhấn trên mặt trống với hình 06 con chim Lạc, đuôi và cổ dài bay ngược chiều kim đồng hồ. Phần đầu của các con chim đều có một chiếc mào dài hất ngược về phía sau. Các con chim được khắc họa chìm dưới nền mặt trống. Đây là vành hoa văn trang trí chủ đạo trên mặt trống. Các vành hoa văn hình học phía trong và phía ngoài mang tính chất làm nền cho vành hoa văn chim Lạc. Số lượng chim Lạc (06), tia nổi hình mặt trời (12), hoa văn hình lông công cách điệu (06) và chữ V lồng (06) là số chẵn thể hiện cư dân bấy giờ đã biết đo, đếm số lượng. Trong văn hóa người Việt số chẵn thể hiện tính âm, ta thấy toàn thể trống đồng toát lên tính âm. Do đó, để đánh trống đồng người Việt xưa sử dụng chài (mang tính dương) để đánh vào mặt trống đồng (mang tính âm). Hành động này mô phỏng động tác giã gạo – giao phối, là 01 dạng biểu trưng của tín ngưỡng phồn thực.

Qua tìm hiểu ý nghĩa hoa văn mặt trống đồng Vĩnh Thới (Đồng Tháp), chúng ta thấy rằng nghệ nhân Đông Sơn có khiếu thẩm mỹ cao, sự khéo léo trong nghệ thuật tạo hình và chế tác. Nghệ thuật trang trí trên trống đồng Đông Sơn không chỉ thể hiện phong cách nghệ thuật độc đáo mà còn thống nhất về mặt tư duy và bố cục, nhận thức về thiên nhiên, vũ trụ, thể hiện tín ngưỡng phồn thực. Bên cạnh đó, ta cũng thấy rằng trong quá trình phát triển hàng mấy trăm năm, trống đồng Đông Sơn có diễn biến nhất định về kiểu dáng cũng như hoa văn trang trí, nhưng vẫn giữ được kiểu dáng và các loại hoa văn cơ bản. Có thể khẳng định trống đồng Đông Sơn là tinh hoa của văn hóa Đông Sơn. Hiện vật phản ánh trí tuệ, văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần của người Đông Sơn và cũng là văn minh Việt Nam thời dựng nước. Hiện tại, Mặt trống đồng Vĩnh Thới đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch giao Bảo tàng tỉnh Đồng Tháp tiếp nhận, kiểm kê, nhập kho bảo quản và phát huy giá trị cổ vật theo quy định. Đây là hiện vật lịch sử đặc biệt quý hiếm, có giá trị tiêu biểu về lịch sử, văn hóa và khoa học góp phần quan trọng vào công tác nghiên cứu lịch sử đất Sen hồng và Nam Bộ trong những thế kỷ đầu Công nguyên.

 

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Hồ sơ khoa học mặt trống đồng Vĩnh Thới, Viện khảo cổ học, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam (năm 2024).

2. Bách khoa Văn hóa phương Đông, Đăng Trường, Lê Minh (biên soạn), Nhà xuất bản Thanh niên (năm 2018).

3. Những phát hiện mới về Khảo cổ học năm 2022, Viện khảo cổ học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam.

4. Văn hóa Đông Sơn: 90 năm phát hiện và nghiên cứu, PGS, TS Trình Văn Chung, Viện khảo cổ học, Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam.

5. Bàn về trống đồng loại I – Heger, Nguyễn Văn Hảo, Viện Khảo cổ học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam.

6. Trống đồng Đông Sơn với văn minh Lạc Việt, Minh Vượng (Sưu tầm & tổng hợp), https://luocsutocviet.com.