Lịch sử hình thành và phát triển Bảo tàng tỉnh Đồng Tháp

Bảo tàng tỉnh Đồng Tháp được thành lập mới theo Quyết định số 40/2025/QĐ-UBND ngày 14 tháng 8 năm 2025 của Ủy ban nhân dân tỉnh, trên cơ sở hợp nhất Bảo tàng tỉnh Tiền Giang và Bảo tàng tỉnh Đồng Tháp (cũ). Trụ sở chính (cơ sở 1) đặt tại số 2A, đường Trương Vĩnh Ký, phường Mỹ Tho; Cơ sở 2 tại số 226, đường Nguyễn Thái Học, phường Cao Lãnh. Việc sáp nhập có ý nghĩa hội tụ, kế thừa và phát huy giá trị lịch sử – văn hóa của cả hai vùng đất, đưa Bảo tàng trở thành trung tâm nghiên cứu, sưu tầm, trưng bày và giáo dục truyền thống quan trọng của tỉnh.

Bảo tàng tỉnh Đồng Tháp (cơ sở 1), tiền thân là Bảo tàng tỉnh Tiền Giang, hiện là Bảo tàng hạng II. Nơi đây lưu giữ hơn 50.000 hiện vật, hình ảnh và tư liệu có giá trị về lịch sử, văn hóa, khoa học. Trong đó nổi bật là 14 bộ sưu tập chuyên đề, trải dài từ hiện vật văn hóa Óc Eo, vũ khí thời Tây Sơn, gốm, tiền cổ, đồ gia dụng đến các hiện vật kháng chiến. Đặc biệt, tượng thần Vishnu được công nhận là Bảo vật quốc gia. Nội dung trưng bày tại Bảo tàng phản ánh toàn diện tiến trình lịch sử – văn hóa của địa phương, từ các nền văn hóa cổ, phong trào yêu nước và các cuộc kháng chiến, đến văn minh miệt vườn cùng những giá trị văn hóa phi vật thể đặc sắc.

Hệ thống trưng bày gồm 03 không gian chính:

Nhà trưng bày số 1: Giới thiệu tiến trình lịch sử – xã hội của vùng đất Tiền Giang trước khi có Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo. Từ văn hóa Óc Eo (thế kỷ IV – VIII), chiến thắng Rạch Gầm – Xoài Mút, đến các phong trào kháng Pháp cuối thế kỷ XIX do những sĩ phu yêu nước như Trương Định, Nguyễn Hữu Huân, Đốc binh Kiều lãnh đạo. Các hiện vật gốm, đồ gia dụng thế kỷ XIX – XX phản ánh sinh động đời sống và hoàn cảnh xã hội địa phương trong thời kỳ đầy biến động.

Nhà trưng bày số 2: Tái hiện lịch sử – xã hội đương đại với tinh thần kiên trung, bất khuất của quân và dân hai tỉnh Mỹ Tho – Gò Công trong suốt các cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Hình ảnh, hiện vật và tư liệu quý giá giúp người xem cảm nhận rõ nét ý chí kiên cường và khát vọng độc lập, tự do cháy bỏng của nhân dân.

Nhà trưng bày số 3: Khắc họa bức tranh toàn cảnh về cuộc đấu tranh anh dũng của quân và dân Khu 8 – Trung Nam Bộ qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ. Thông qua hiện vật, hình ảnh và tư liệu, không gian trưng bày tôn vinh ý chí kiên cường và khát vọng giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.

Bảo tàng tỉnh Đồng Tháp (cơ sở 2) tọa lạc trên diện tích 11.000m², mặt quay về hướng đông, nơi có dòng sông Cao Lãnh chảy qua. Nay là 226 Nguyễn Thái Học, phường Cao Lãnh, nơi đây  bao gồm cả một cụm di tích gồm Nhà thầy thuốc Lư, Dinh quận, Dinh cò tây và nhà biệt giam tra tấn. Đây là các dinh thự có kiến trúc đẹp nhất thời Pháp thuộc nhưng lại là nơi thực thi các hoạt động cai trị, đàn áp, tra tấn người dân vô cùng dã man.
Đến năm 2000, Kho hiện vật và Nhà trưng bày Bảo tàng được khánh thành. Nhà trưng bày Bảo tàng giới thiệu chuyên đề: Thiên nhiên đất nước con người Đồng Tháp trong 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, bên cạnh đó là những tổ hợp hiện vật trưng bày ngoài trời.

Trong hành trình vừa qua, Bảo tàng từng bước vươn lên hoàn thành sứ mệnh giữ gìn và phát huy giá trị di sản văn hóa của địa phương, đến nay Bảo tàng đã lưu giữ trên 30.000 hiện vật, trong đó có 03 Bảo vật quốc gia, nhiều bộ sưu tập quí hiếm như: Sưu tập Vàng văn hóa Óc Eo được công nhận kỷ lục Quốc gia, sưu tập Đèn, tượng Phật, sưu tập Gốm, Đồng, trang phục, sưu tập nghe nhìn, bàn ghế cổ, súng bộ binh ….

Với hệ thống trưng bày đa dạng và phong phú cùng với số lượng hiện vật lớn và quí hiếm. Bảo tàng tỉnh Đồng Tháp  là nơi bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa, giáo dục truyền thống yêu nước và góp phần quảng bá hình ảnh vùng đất giàu bản sắc lịch sử – văn hóa Đồng Tháp đến đông đảo công chúng.