KHU DI TÍCH CỤ PHÓ BẢNG NGUYỄN SINH SẮC (Phường 4, Thành phố Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp)

Khu di tích Nguyễn Sinh Sắc được xây dựng vào ngày 22/8/1975 và khánh thành vào ngày 13/2/1977. Sau nhiều lần tôn tạo, Khu di tích Nguyễn Sinh Sắc đã trở thành một quần thể công trình lịch sử văn hóa lưu niệm nổi tiếng của tỉnh Đồng Tháp và khu vực đồng bằng sông Cửu Long với tổng diện tích khoảng 9 ha, trong đó có những hạng mục chính: Vòm mộ, Hồ sao, Đền thờ cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc, Nhà trưng bày cuộc đời và sự nghiệp cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc, Mô hình nhà Sàn Bác Hồ, Nhà trưng bày Chủ tịch Hồ Chí Minh với cách mạng Việt Nam, Một góc làng Hòa An xưa…vv…

Với các mặt giá trị sâu sắc và tiêu biểu về lịch sử văn hóa, Khu di tích cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc là một trong những trọng điểm của tỉnh thu hút khách trong và ngoài nước đến tham quan, du lịch để tìm hiểu về cuộc đời và sự nghiệp của cụ phó bảng Nguyễn Sinh Sắc và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Khu di tích được Bộ Văn hóa Thông tin công nhận là Di tích quốc gia năm 9/4/1992.                      

 Khu vực Vòm mộ và Hồ sao

Vòm mộ quay mặt về hướng Đông là một cánh hoa sen cách điệu có dáng hình bàn tay xòe úp xuống che chở ngôi mộ, phía trên là 9 con rồng cách tân đậm nét dân gian. Vòm mộ tượng trưng cho lòng nhân dân Đồng Tháp nói riêng nhân dân Đồng bằng sông Cửu Long nói chung luôn che chở mộ cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc.

Phía trong cùng của Vòm mộ là bệ thờ bằng đá mài. Bên trên có ảnh chân dung cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc.

Ngôi mộ Cụ vẫn nằm nguyên vị trí cũ. Ban đầu là ngôi mộ đất. Sau đó được nhân dân đổ núm xi măng, đến năm 1954, trước khi tập kết chuyển quân miền Bắc, tiểu đoàn 311 bộ đội tỉnh đã xây ngôi mộ bằng gạch, có trụ xi măng và lan can sắt bao chung quanh. Bia mộ ghi: “Cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Huy -  Nhà chí sĩ cách mạng – chết ngày 27 tháng 11 năm Kỷ tỵ 1929. Quân dân chánh Long Châu Sa lập”.

Hiện nay, ngôi mộ được tôn cao, ốp đá hoa cương, núm mộ hình chữ nhật màu xám tro (2m x 1m x 0,9m) yên vị trên nền mộ bằng đá mài màu trắng, hình lục giác không đều mở rộng dần ra hai bên phía trước (cạnh ngắn nhất 7,45m, dài nhất 9,05m); Bia mộ ghi: “Phần mộ cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc thân sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh sinh năm 1862 tại làng Kim Liên – Nam Đàn – Nghệ An từ trần ngày 27/11/1929 nhàm ngày 27/10 năm Kỷ Tỵ tại Hòa An – Cao Lãnh – Đồng Tháp.

Trước mộ cách đó không xa là đỉnh trầm hình hoa sen búp được làm bằng đá cẩm thạch của núi Non Nước (Ngũ Hành Sơn) do Tỉnh ủy, UBND, MTTQ tỉnh Nghệ Tĩnh tặng.

Phía trước Vòm mộ (cách 25m) là một hồ nước có hình ngôi sao năm cánh đường kính 30m (tính ra chót cánh sao) tượng trưng hình ảnh Tổ Quốc Việt Nam, ở giữa là đài sen trắng vươn cao (cao 6,5 m tính từ mặt hồ), tượng trưng cho cuộc đời thanh bạch của cụ Nguyễn Sinh Sắc cũng là biểu tượng của quê hương Kim Liên - Nghệ An và Cao Lãnh - Đồng Tháp luôn vươn cao giữa lòng Tổ Quốc Việt Nam.

Kết cấu hài hòa, đậm chất dân gian của Vòm mộ và hồ sao trong tổng thể khu vực mộ tạo cho khuôn viên khu di tích Nguyễn Sinh Sắc thêm phần ấn tượng đặc sắc trong lòng du khách mỗi lần đến viếng tham quan

Nhà trưng bày: Cuộc đời và sự nghiệp của cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc

 Cụ Nguyễn Sinh Sắc sinh năm Nhâm Tuất (1862) tại làng Kim Liên, huyện Nam Đàn tỉnh Nghệ An. Cha là Nguyễn Sinh Nhậm, mẹ là Hà Thị Hy. Lên ba tuổi mồ côi cha, bốn tuổi mẹ qua đời, phải về ở với người anh cùng cha khác mẹ là Nguyễn Sinh Trợ.

   Năm 16 tuổi, cậu được nhà nho Hoàng Xuân Đường ở làng Hoàng Trù (làng Chùa) nhận về nuôi dạy, với bản tính hiếu học, thông minh nên cậu trở thành học trò giỏi có tiếng trong vùng. Đến năm 22 tuổi (1883), cậu được nhà nho Hoàng Xuân Đường gả cô con gái lớn là Hoàng Thị Loan. Lần lượt hạ sinh bốn người con: Nguyễn Thị Thanh, Nguyễn Sinh Khiêm, Nguyễn Sinh Cung (Hồ Chí Minh) và Nguyễn Sinh Xin (mất lúc nhỏ).

   Năm Giáp Ngọ (1894), Cụ đỗ Cử nhân, năm Tân Sửu (1901), cụ đỗ Phó bảng và năm 1906  nhậm chức “ Thừa Biện Bộ Lễ” và sau đó là Tri phủ lĩnh nhiệm Tri huyện Bình Khê (Bình Định).

Trong thời gian làm quan Cụ tìm gặp và kết thâm giao với các nhà nho yêu nước như: Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh, Vương Thúc Quý, Trương Gia Mô…vv… Cụ luôn đứng về phía dân nghèo, trừng trị bọn cường hào ác bá. Vì vậy, từ vụ án một tên cường hào bị Cụ bắt giam, sau đó thả về không lâu thì chết. Cụ Sắc bị Triều đình giáng cấp dưới hình thức “cải bổ kinh chức” (tức là đổi về làm quan tại kinh đô).

Từ quan, Cụ đi vào các tỉnh phía Nam. Nam bộ là vùng đất mới phóng khoáng “Trọng nghĩa khinh tài” nên Cụ đi rất nhiều nơi, tiếp xúc với nhiều thành phần ở những nơi Cụ đến: Bình Thuận, Sài Gòn, Thủ Dầu Một, Tiền Giang, Bến Tre, An Giang, Đồng Tháp…vv…và sang tận Campuchia để truyền bá tư tưởng yêu nước thương dân.

Năm 1917 và nhiều năm sau, Cụ thường lui tới hoạt động tại Cao Lãnh. Năm 1927 Cụ về ở Cao Lãnh tiếp tục truyền bá chủ nghĩa yêu nước trong nhân dân. Cụ mất vào ngày 27 tháng 10 năm Kỷ Tỵ nhằm ngày 27 tháng 11 năm 1929 dương lịch, hưởng thọ 67 tuổi tại làng Hòa An, Cao Lãnh, Đồng Tháp.

Cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc là nhà khoa bảng vào đầu thế kỷ XX lúc mà xã hội Việt Nam đang trăn trở chuyển mình tìm phương hướng giải phóng dân tộc khỏi ách áp bức của chủ nghĩa thực dân, thì Cụ là “một nhà nho yêu nước theo kiểu riêng, chống Pháp không công khai mà lặng lẽ” như lời nhận định của thực dân Pháp.

Nhân cách và những phẩm chất cao quí đó có ảnh hưởng trực tiếp đến các con của Cụ, đặc biệt là Nguyễn Sinh Cung. Trong sự nghiệp hoạt động cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sử dụng nhiều danh xưng từ Nguyễn Sinh Cung đến Nguyễn Tất Thành rồi Nguyễn Ái Quốc, Hồ Chí Minh, tư tưởng yêu nước thương dân của Cụ đã được nâng lên đỉnh cao trở thành tư tưởng tiến bộ của chủ nghĩa yêu nước đấu tranh giải phóng dân tộc các nước thuộc địa bị áp bức trên toàn thế giới.

Hàng năm, đến ngày 27 tháng 10 âm lịch, Tỉnh Đồng Tháp long trọng tổ chức Lễ giỗ của Cụ Phó bảng rất trang trọng, ấm cúng thể hiện tấm lòng Uống nước nhớ nguồn, tri ân đối với công lao, đạo đức và nhân cách cao cả của cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc- một nhà nho yêu nước thương dân, người có công sinh thành dưỡng dục cho đất nước vị lãnh tụ kính yêu đó là Chủ tịch Hồ Chí Minh.