Vườn Ông Huề “Khu căn cứ kháng chiến của Thị xã ủy Cao Lãnh”

Ông Huề, tên viết đầy đủ là Dương Văn Huề(1885 – 1946), có khi gọi là Phạm Văn Huề. Nhưng Phạm không phải là họ gốc, ông sử dụng họ Phạm vì một lý do riêng. Quê ông ở thôn Mỹ Trà, tổng Phong Thạnh, huyện Kiến Phong, phủ Kiến Tường, tỉnh Định Tường (nay thuộc ấp2, xã Mỹ Trà, thành phố Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp), thân sinh là ông Dương Văn Du (? – 1942) và bà Đồ (? – ?).
Ông là một nông dân cần cù, chịu khó. Từ người “đi bạn” (làm thuê, mướn), ở đậu trên đất người khác, trở thành chủ vườn cây ăn trái (vào năm 1940), rồi mua ruộng đất ở khắp Cao Lãnh số lượng trên 100 công.
 

Trái cây vườn được ông Huề đem bán ở chợ Cao Lãnh và một số nơi khác quanh vùng… Do đây là khu vườn cây ăn trái được thành lập đầu tiên ở vùng đất trũng thấp Mỹ Trà, trong khung cảnh xung quanh là hoang sơ với cây trái ăn quả là đặc sản và hệ thống rào bảo vệ độc đáo. Dần dần có nhiều người nghe tiếng, chủ động tìm đến tham quan và mua cây trái. Tiếng đồn về khu vườn của ông Huề ngày một vang xa và tên gọi “Vườn Ông Huề” cũng thành danh.

Vườn phát triển được một thời gian thì đi vào hoang hóa. Vì kể từ năm 1946, khi ông Huề mất cộng thêm chiến tranh con cháu bỏ đi hết. Cây trái không người trông nôm, phần bị chết do bom đạn, phần bị già chết.

Trong kháng chiến chống Mỹ, Thị xã ủy Cao Lãnh và các xã Mỹ Trà, Mỹ Ngãi, Tân An đã lợi dụng địa thế cây cối rậm rạp với hệ thống rào sẵn có ở khu vườn của ông Huề, rồi đấp thêm công sự, làm hầm chông, bãi lựu đạn, mìn… biến nơi đây thành cụm căn cứ, ăn nghỉ và cho tiện việc liên lạc, hoạt động, dừng chân của một số cơ quan, đơn vị bộ đội… Từ đó, cái tên Vườn Ông Huề trở thành quen thuộc đối với cán bộ, du kích địa phương.

Dù có vị trí và địa hình thuận lợi, song vườn ông Huề không rộng, lại gần thị xã Cao Lãnh nên vườn ông Huề trở thành tâm điểm chú ý của quân đội chính quyền Việt Nam Cộng hòa ở Cao Lãnh. Chúng tổ chức các cuộc càn quét vào đây, phần lớn đều thảm bại, trước một địa hình phức tạp với nhiều mương nước lớn nhỏ chằng chịt, cây cối sầm uất, lại thêm hầm chông, bãi mìn, lựu đạn… Tháng 3 năm 1961, quân Việt Nam Cộng hòa mở trận càn nhằm vào khu căn cứ Vườn Ông Huề. Bộ đội ta chủ động không cho quân giặc tiến sâu hơn, chặn đánh chúng tại ngã ba rạch Vông, rạch Bà Mụ. Quân ta đã bẻ gãy trận càn và bắt sống được chỉ huy của quân giặc là Đại úy Nguyễn Lương Tri, phó tỉnh trưởng, kiêm tỉnh đoàn trưởng bảo an.

Suốt trong thời gian kháng chiến chống Mỹ, dù bị địch đánh phá ác liệt, bằng các cuộc càn quét, bom đạn, đóng đồn lấn chiếm, song căn cứ Vườn Ông Huề vẫn đứng vững, là nổi ám ảnh, lo sợ của lính Việt Nam Cộng hòa ở Cao Lãnh cho tới ngày giải phóng.

Quá khứ đã trôi qua, nhưng âm vang của Vườn Ông Huề vẫn còn. Ngày nay, cái tên Vườn Ông Huề đã trở thành địa danh quen thuộc, được chính quyền địa phương dùng để đặt tên cho một số công trình giao thông: ngã ba Vườn Ông Huề, đường Vườn Ông Huề, cầu Vườn Ông Huề… Ngày 28 tháng 3 năm 2002, Vườn Ông Huề được xếp hạng di tích lịch sử-văn hóa cấp tỉnh.

Từ ngày 8 tháng 8 đến ngày 8 tháng 10 năm 2016, công trình “Bia tưởng niệm Khu căn cứ kháng chiến của Thị xã ủy Cao Lãnh” ở vườn ông Huề được khởi công xây dựng và hoàn thành, nhằm ghi dấu một thời hào hùng, có giá trị giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ hôm nay và mai sau.